Ordbank

Søk:
Tøm søkefelt

  • a

  • heil, total
  • høgare samfunnsklasse av jordeigarar
  • eit råd som blei oppretta av Høgsterett 15. april 1940; hadde ansvar for å halda det norske samfunnet i gang i dei okkuperte delane av landet; rådet fungerte fram til slutten av september, då det blei oppløyst av rikskommissær Josef Terboven
  • namnet på militæralliansen mellom Tyskland, Italia, Japan og fleire mindre land under den andre verdskrigen (1939–1945)
  • forskjellsbehandling på grunn av alder
  • gammalt lengdemål; avstanden frå olbogen til ytste fingerspiss
  • bokstavrim, når fleire ord i ei utsegn begynner med same konsonant og helst har ulike vokalar
  • det som er til beste for fellesskapet
  • bygdeting; lokale ting der alle frie bønder kunne møta
  • då britiske marinefartøy i februar 1940 borda den tyske tankeren «Altmark» i Jøssingfjorden i Rogaland, for å frigje britiske sjømenn som var blitt tekne som fangar av tyskarane; hendinga blei brukt som argument for at den norske regjeringa ikkje greidde å forsvara landet sin nøytralitet
  • forvaltingsområde; tilsvarande dagens fylke; før 1662 blei slike område kalla len
  • læra om korleis kroppen er bygd opp
  • person som sjølv er fødd i eit land (til dømes Noreg), men som har foreldre som innvandra til det landet
  • skildring av ei hending frå ein som har høyrt andre fortelja om den
  • adelen; høgare samfunnsklasse av jordeigarar
  • kort, karakteristisk historie om ein kjend person eller ei hending, som ein ikkje kan vite sikkert om er sann
  • det å vera anonym, gøyma seg bak ei maske
  • overslag, vurdering
  • ordentleg, som ein kan vera bekjent av
  • som har ansvar for noko/nokon
  • motstandar
  • jødehat; hat mot jødar
  • ord som har motsett tyding, som til dømes lys og mørke
  • gje eit hint om, føreslå
  • kartleggja eller bevisa utsagn eller svekkja ein påstand
  • adelen; høgare samfunnsklasse av jordeigarar; i Frankrike var aristokratiet nært knytta til kongemakta
  • større hærstyrke som er utstyrt slik at den kan utføra ein militær operasjon sjølvstendig
  • sakleg tekst, utgreiing om eit emne
  • den minste delen i eit grunnstoff, med ei kjerne av proton og nøytron som er omgitt av ei elektronsky
  • bevega seg frå éin stad til ein annan stad, fram og tilbake
  • i tillegg
  • yndling, favoritt
  • fossil av menneskeapar som er tre–fire millionar år gamle
  • forteljaren ser alt og veit alt, kan vera fleire stader samstundes og fortelja om tankane og kjenslene til personane
  • forteljaren er "ei fluge på veggen" og kan fortelja alt som skjer, men ikkje sjå inn i personar og skildra kva dei tenkjer og føler
  • ein forteljar som står på utsida og ser inn på personane i historia, utan sjølv å vera ein del av handlinga
  • litt utanfor bygda
  • utsendinger frå paven som lokka folk til å betala ein viss pengesum for å kjøpa seg syndsforlating
  • oppheva, annullera
  • få til å opphøyra; setja ut av kraft, oppheva
  • ærestittel på sjia-islamske lærde

  • b

  • bord, fjøl til å elta og kjevla ut deig på
  • frå eventyr: når fleire like situasjonar blir stilte etter kvarandre ligg hovudvekta på den siste
  • sakleg, nøytral, likevektig
  • byggja på, ha som grunnlag
  • fast, einspora; ein som står på sitt, faste meiningar
  • bitestykke som blir brukt til å styra/kommandera hestar med
  • utdjupa eller kasta lys over
  • klaga
  • gjera, oppføra seg
  • ei utvikling som tilfredsstiller behova til menneska som lever i dag, utan å øydeleggja vilkåra for at framtidige generasjonar òg skal få tilfredsstilt sine behov
  • å gje til dømes dyr, planter, vêr og vind menneskelege eigenskapar
  • det samla talet på dyr i eit avgrensa område
  • bit, munnfull
  • utdannande; informerande, formidlande
  • morsk, fryktinngytande
  • blokkering; motsett av å akseptera; eit vanleg problem blant nybegynnarar innan improvisasjonsteater; skjer når ein utøvar hindrar framdrift og kreativitet i improvisasjonen ved å ikkje spela vidare på idéar frå avsendar (avslå) ta over styringa på handlinga ved å gjennomføra ein idé(...)
  • lite hus til å oppbevara eller selja mat og utstyr
  • meininga bak teksten, meldinga, det som forfatteren ynskjer å formidla
  • rørsle, fellesskap
  • open rydning i skog
  • springa, hoppa
  • avstanden mellom to bølgjetoppar, styrken på elektromagnetisk stråling blir målt i bølgjelengd; kortare bølgjelengd = kraftigare stråling

  • d

  • det å gjera noko for første gong
  • falla, dumpa
  • Det britiske flagget i perioden 1707–1800. dei tretten britiske koloniane på austkysten av Nord-Amerika, som seinare skulle bli til USA; kolonien Delaware, provinsen Pennsylvania, provinsen New Jersey, provinsen(...)
  • når tilsett har kortere arbeidstider enn i ein fulltidsjobb, til dømes når ungdom tar seg jobb ved sida av studia
  • ei nemning som blir brukt om pressa og andre massemedium, særleg om den rolla pressa speler som kritikar og overvakar i samfunnet
  • særleg brukt om industrialiseringa som starta i England på slutten av 1700- og byrjinga av 1800-talet; ei rask innføring av industri eller omlegging til industrimetodar i næringsliv eller produksjon, samt dei påfølgjande endringane i samfunnsforholda Kjelde: Store norske leksikon
  • i eventyr: kvar scene har som regel berre to handlande personar
  • samtale mellom to eller fleire personar
  • samtale mellom to eller fleire personar
  • skriva ordrett frå ei skriftleg eller munnleg kjelde
  • rå over, nytta, bestemma, planleggja
  • snusa, lukta
  • gass som er medverkande til drivhuseffekten; bidreg til å fanga varmestråling som blir reflektert eller sluppe ut frå jordoverflata
  • diskutera, ta føre seg eit forslag/framlegg eller ei sak og granska frå ulike sider
  • felles gratis innsats for å gjera eit arbeid
  • eldre (gull)mynt
  • gynga, huska

  • e

  • verknad
  • styreform der ein konge eller ei dronning har all makt; vanleg styreform i europeiske monarki frå 1600– til 1800–talet Kjelde: Nynorskordboka
  • som berre legg vekt på éi side av ei sak; trongsynt
  • argumentasjon som berre tek føre seg eitt synspunkt av fleire moglege
  • eit måltid
  • frå framande, tropiske strok; framandarta
  • ytterleggåande/ekstrem innstilling og synspunktKjelde: Nynorskordboka
  • godt resultat av arbeid, yting
  • om smak/lukt: doven, vammel, flau

  • f

  • omhandlar spesifikke tema, brukt av fagpersonar innanfor eit avgrensa fagområde
  • språk som blir nytta av ei yrkesgruppe eller innanfor spesielle område, ofte kjenneteikna av eit spesielt og teknisk ordtilfang
  • fattig person, omstreifar
  • politisk rørsle, ideologi og eit politisk system som utvikla seg i Italia i starten av 1900-talet; fascisme kjem av ordet fasci (frå romersk fasces = risknippe); fascismen var basert på idéen om at individet måtte vera fullstendig underlagt staten, folkefellesskapet og ein førar, og avviste(...)
  • grense for minimumsinntekt for ein person per dag, som avgjer om personen kan reknast som fattig
  • noko merkeleg og uvanleg
  • få nokon til å ta i teneste, tilsetja, engasjera
  • oppdikting, innbilling, skjønnlitteratur
  • visuelle verkemiddel som er spesifikke for film Du kan læra meir om filmatiske grep på Filmskulen til Nettskulen.no.
  • å styrkja eit argument ved å visa at det er eit fleirtal som meiner det same
  • eventyr med ukjend forfattar
  • nokon som ein ser opp til, mønster, modell
  • fast kort setning, generelt uttrykk, oppskrift
  • korrekt, skriftleg prega språkstil
  • overføra, kommunisera
  • det er fem forteljemåtar: handlingsreferat, skildring, tankereferat, replikkar og indirekte tale.
  • drepande, gjera ende på, sluka
  • prosessen som grøne planter bruker lys til å laga sukker (energi) og oksygen frå vann og karbondioksid, skjer i kloroplastane (dei grøne delene) til plantene. 6H2O + 6CO2 + energi frå sollys → C6H12O6 + 6O2
  • hat mot alt framandt, særleg mot utlendingar og menneske frå andre kulturarKjelde: Nynorskordboka
  • hint om noko som kjem til å skje vidare
  • moderne, sjå til framtida
  • drøfting av internasjonal rett, mellomfolkelege tilhøve og midlar som kan førebyggja krig
  • akkurat nok til å overleva
  • fullgod, tilfredsstillande
  • spekulera, grubla, underbyggja
  • embetsmann som har ansvaret for å krevja inn skattar og avgifter til staten
  • forkorting for «før vår tidsrekning»; brukt i staden for f.Kr. (før Kristus) Kjelde: Ryste, Marte Ericsson: fvt. i Store norske leksikon på snl.no. Henta 15. mars 2022 frå https://snl.no/fvt
  • endeleg mål, tanke, hensikt, plan
  • foreldre, nokon som har mynde over barn/andre personar

  • g

  • i improvisasjon/teatersport: å koma med eit forslag, ein idé, ein replikk, ei handling eller liknande som kan brukast for å koma vidare i ein improvisasjon
  • ein type sukker med den kjemiske formelen C6H12O6, blir òg kalla druesukker, plantene bruker fotosyntese til å laga glukose (=energi)
  • den høgaste rettskjelda i Noreg; vedteken av Riksforsamlinga på Eidsvoll 16. mai 1814 og underskriven 17. mai 1814; viktige prinsipp i Grunnlova er folkesuverenitet (folket sin rett til å styra gjennom folkevalde representantar), maktfordeling (maktbalanse mellom lovgjevande, dømmande og(...)

  • h

  • sida som står på motsatt side av den rette vinkelen i ein rettvinkla trekant, dei to andre sidene blir kalla katetarKjelde: matematikk.org

  • i

  • internasjonalt datanettverk, òg kalla «nettet»; blir mellom anna brukt til nettstader, e-post, chat, filoverføring, IP-telefoni, videosamtalar, og mykje meir

  • k

  • side i ein rettvinkla trekant, den rette vinkelen blir danna av to linjestykke som blir kalla katetar.Kjelde: matematikk.org
  • kritisk vurdering av kjelder
  • opphav til kunnskap eller vitskap; staden der ein får informasjon frå
  • ei beskriving av gjennomsnittsvêret på ein stad eller i eit område, ofte rekna ut for ein lengre tidsperiode
  • gass som påverkar klimaet
  • landområde som blir styrt av ein annan stat (moderstaten); i seinare tid har koloniane stort sett blitt tatt med makt eller blitt danna av nybyggarar frå moderstaten
  • innbyggjarane i ein koloni; nybyggjarar
  • retning innanfor sosialismen med mål om eit klasselaust samfunn, der menneska var frigjort frå all slags ytre tvang, lønnsslaveri og frammandgjering; i eit kommmunistisk samfunn skulle naturressursane, arbeidskrafta og kapitalen eigast av fellesskapet (styrast av staten), og fordelinga skulle(...)
  • å gje uriktige eller falske opplysningar utan ein intensjon om å lyga eller villeia
  • i kjemi: mengde av eit stoff
  • å sikra at eit produkt eller ei teneste har god kvalitet

  • l

  • gjera lovleg, rettferdiggjera, godtgjera at noko er rettkome

  • m

  • eit land eller ein stat som kontrollerer ein koloni

  • n

  • nm, éin milliarddels meter: 0,000.000.001 meter
  • folk som høyrer til ein bestemt nasjon eller folkeslag
  • politisk ideologi; kortform av namnet til det tyske politiske partiet Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei (NSDAP); grunnlagt i München i åra 1919–1920; hovudtrekka i ideologien var ei ekstrem raselære, jødehat og mistillit til demokratiske styreformer
  • politisk ideologi; kortform av namnet til det tyske politiske partiet Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei (NSDAP); grunnlagt i München i åra 1919–1920; hovudtrekka i ideologien var ei ekstrem raselære, jødehat og mistillit til demokratiske styreformer
  • stad på internett som høyrer til ei bestemt verksemd, organisasjon, institusjon eller privatperson, heimeside
  • stad på internett som høyrer til ei bestemt verksemd, organisasjon, institusjon eller privatperson, heimeside
  • stad på internett som høyrer til ei bestemt verksemd, organisasjon, institusjon eller privatperson, heimeside
  • Nasjonal Samling; norsk politisk parti som blei danna av Vidkun Quisling i 1933, nasjonalistisk, anti-demokratisk og sterkt påverka av den tyske nazismen
  • som ikkje tek parti, upartisk
  • som ikkje tek parti, upartisk

  • o

  • perioden då Noreg var okkupert av Nazi-Tyskland; 9. april 1940–8. mai 1945
  • den som skaper eit andsverk og har opphavsretten til eit litterært eller kunstnarisk verk (tekstar, munnlege foredrag, sceneverk, musikkverk, filmverk, fotografiske verk, måleri, teikningar, grafikk, skulpturar, bygningskunst, biletvev, kunsthandverk, kart, modellar, dataprogram);(...)
  • den som skapar eit åndsverk har einerett til å rå over åndsverket
  • tida i Europa og Nord-Amerika mellom slutten av 1600-talet og starten på 1800-talet; fornuft, fridom og framskritt var sentrale tankar i denne perioden; tenkarane hadde tru på at menneska kunne bruka kunnskap til å skapa ei betre verd; tankane frå opplysningstida førte gjennom dei komande(...)
  • laga, setja i gang, grunnleggja, skipa

  • p

  • ein forteljar som sjølv er med i handlinga
  • å henta tekst eller bilete frå andre, og utgje det for sitt eige; bruk av andre sine åndsverk utan å oppgje kjelde
  • som ein kan stola på

  • r

  • den utøvande statsmakta i Noreg; består av statsministeren (leiar) og statsrådar som har ansvar for kvart sitt departement; føreslår dei fleste sakene for Stortinget og har ansvar for å gjennomføra vedtaka til Stortinget

  • s

  • som held seg til saka eller sjølve emnet
  • som held seg til saka eller sjølve emnet
  • øving i improvisasjon/teatersport, der to eller fleire deltakarar snakkar samtidig ved å lesa på munnen til kvarandre mens dei snakkar

  • t

  • hefte eller magasin som kjem ut med jamne mellomrom
  • som ein må tru på og ha tillit til, noko som verkar sant

  • u

  • som ein ikkje kan stola på
  • informerande, formidlande

  • w

  • namn på den tyske republikken i perioden 1919–1933, som bygde på den demokratiske grunnlova som blei vedtatt i Weimar i august 1919. Kjelde: snl.no

  • å

  • noko som har blitt produsert litterært, vitskapleg eller kunstnarisk; tekst, bilete, måleri, film eller liknande som nokon har produsert
keyboard_arrow_up